De Duitse bondskanselier Angela Merkel doet officieel luchtig over de mogelijkheid van een Grieks vertrek uit de eurozone. Maar dat is wel degelijk een risicovolle operatie, denkt Hendrik Oude Nijhuis.
Na een tijd van relatieve rust dreigt opnieuw het risico van een Grexit. Die term, een samenvoegsel van ‘Griekenland’ en ‘exit’, verwijst naar een eventueel vertrek van Griekenland uit het eurogebied.
Hoe heeft het zover kunnen komen? De oorzaken liggen volgens mij grotendeels bij de inrichting van de eurozone. Wanneer landen die in economisch opzicht sterk van elkaar afwijken samen een muntunie vormen (zonder dat sprake is van een politieke unie) is dat doorgaans de opmaat tot een economische ramp.
Als een economisch zwak land zich bij een muntunie aansluit wordt de mogelijkheid opgegeven in de toekomst de eigen munt te kunnen devalueren en zelf geld bij te kunnen drukken. Aanvankelijk lijkt dat goed te gaan. Want voor beleggers in staatsobligaties van zo’n land worden de risico’s fors verkleind waardoor de rente stevig daalt.
Zo’n lage rente maakt de bestaande schulden heel makkelijk betaalbaar. Tot hervormen is geen enkele noodzaak en lenen is opeens spotgoedkoop. Ambtenarensalarissen kunnen omhoog, met uitkeringen kan ruimhartig worden omgegaan en ook een oplopende schuld is vanwege de lage rente geen enkel probleem.
Althans, tot het moment dat de rente stijgt. Dan blijkt de schuld plotseling onhoudbaar en wordt 'opeens' duidelijk dat de oudje trucjes niet langer opgaan (het bijdrukken van geld en/of het devalueren van de eigen munt).
Interne devaluatie
De enige resterende optie is een zogeheten interne devaluatie. Waar een land buiten een muntunie aan concurrentiekracht kan winnen door de munt te devalueren moet dat proces nu als het ware intern gebeuren, door te hervormen en te bezuinigen.
Maar eenvoudig is dat niet. Structurele hervormingen nemen vele jaren in beslag en bezuinigen betekent doorgaans ook minder belastinginkomsten wat de schuld des te ondraaglijker maakt.
Zo wordt in Griekenland inmiddels al jarenlang hervormd en fors bezuinigd. Oondanks dat er 100 miljard euro van de Griekse schuld kwijtgescholden is, liep de Griekse schuldquote op van 105 procent aan het begin van de eurocrisis (in 2008) tot een recordhoge schuldquote van 175 procent afgelopen jaar.
Belastingbetaler de klos
Over twee weken (op 25 januari) vinden er in Griekenland vervroegde parlementsverkiezingen plaats. Aan kop in de peilingen gaat momenteel de linkse partij Syriza, een soort Griekse SP. Syriza is van plan met het rigoureuze bezuinigingsprogramma te stoppen en af te schrijven op de Griekse schuld.
Heel vreemd is het plan van Syriza niet. Hoe graag ze ook zou willen, Griekenland is simpelweg niet in staat haar volledige schuld terug te betalen.
Waar de Griekse schuld tot enkele jaren geleden nog met name in handen van banken was zijn het nu de Europese Centrale Bank, de Europese fondsen en het IMF die de Griekse schuld in bezit hebben. Het zijn daarmee eigenlijk gewoon de Europese belastingbetalers die straks voor de schade opdraaien.
Merkel luchtig over Grexit
Wint Syriza de verkiezingen en wordt daadwerkelijk op Griekse schuld gekort dan zit de ECB met een probleem (een enorm pakket Griekse obligaties die nauwelijks nog wat waard blijken).
Heel logisch dat de ECB in dat geval zou besluiten dat Griekenland niet langer deel kan blijven uitmaken van de euro en het land de muntunie maar moet verlaten. Opmerkelijk genoeg zou dat dan weer een beslissing zijn die ingaat tegen de wil van de Griekse bevolking zelf (en van Syriza).
Grote vraag is vervolgens wat er gebeurt wanneer de rente van een andere probleemland in de eurozone begint op te lopen. Gaat de ECB dan opnieuw obligaties kopen met alle risico's van dien? Een andere optie is er goed beschouwd niet.
Volgens de Duitse bondskanselier Merkel moet Griekenland zelf maar weten of ze in de euro wil blijven of niet. Een eventueel vertrek is volgens haar niet zo gevaarlijk meer. Ik plaats daar grote vraagtekens bij. Net als bij het hele euro-experiment.
Hendrik Oude Nijhuis heeft zich jarenlang verdiept in de strategieën van ‘s werelds beste beleggers en is tevens oprichter van www.beterinbeleggen.nl over de beleggingsstrategie van Warren Buffett. Deze column is niet bedoeld als individueel advies tot het doen van beleggingen.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl